طراحی چندهدفه زنجیره تأمین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت عرضه و تقاضا در شرایط غیر قطعی بودن پارامترهای اقتصادی

Transcript

1 فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 صفحات - طراحی چندهدفه زنجیره تأمین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت عرضه و تقاضا در شرایط غیر قطعی بودن پارامترهای اقتصادی *** ** * مسعود ربانی ندا معنوی زاده امیر فرشباف گرانمایه ( تاریخ دریافت: 4// -تاریخ پذیرش: 4// ( چکیده در این مقاله مسألهی طراحی شبکه زنجیره تأمین به صورت برنامهریزی ریاضی عدد صحیح مختلط فازی چندهدفه مدلسازی شده است که اهداف آن را بیشینهسازی ارزش خالص فعلی درآمد کمینهسازی تأخیر دریافت محصول توسط مشتری و همچنین بیشینه سازی قابلیت اطمینان تأمینکنندهها با در نظر گرفتن ریسک تقاضا عرضه و اختالل تشکیل میدهند که از رویکرد برنامهریزی امکانی تعاملی برای حل مدل ریاضی چندهدفه استفاده شده است. جهت اطمینان یافتن از سطح باالی عملکرد زنجیره تأمین در صورت رخداد اختالل شاخص استواری با استفاده از رویکرد مدلسازی مبتنی بر سناریوها بکار گرفته شده است. همچنین به دلیل کمبود اطالعات در مدل ارائه شده برخی از پارامترهای اقتصادی همچون نرخ مالیات و نرخ تورم به صورت فازی در نظر گرفته شدهاند. به دلیل پیچیدگی مدل ارائه شده از الگوریتم ژنتیک برای حل مسائل با ابعاد بزرگ استفاده شده است. در پایان عملکرد و کارایی مدل و روش پیشنهادی در قالب مثالهای عددی مورد بررسی قرار میگیرند. کلمات کلیدی: طراحی زنجیره تأمین برنامهریزی عددصحیح مختلط چندهدفه برنامهریزی امکانی جریان نقدی روش TH الگوریتم ژنتیک. * استاد دانشکده مهندسی صنایع و سیستمها دانشکده فنی دانشگاه تهران )نویسنده مسئول( mrabani@ut.ac.ir ** استادیار گروه مهندسی صنایع دانشگاه الزهراء *** دانشجوی دکتری دانشکده مهندسی صنایع و سیستمها دانشکده فنی دانشگاه تهران

2 6 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 مقدمه و مرور ادبیات در طول سالیان اخیر شرکتها با توسعه بازارها و افزایش انتظارات مشتریان مواجه شدهاند که آنها را ملزم به پیادهسازی بسیاری از فناوریها و روشهای مدیریتی پیشرفته مانند تولید ناب تجارت جهانی برونسپاری و مدیریت متمرکز کرده است. این فناوریها و روشها باعث ایجاد ارتباطات درونی گسترده و پیچیدهای میان تأمینکنندگان تولیدکنندگان و فروشندگان در خصوص مواد اولیه اطالعات و جریانهای مالی شده و در مجموع شبکههای زنجیره تأمین پیچیدهای را بوجود آورده است. با توجه به موارد باال مفهوم مدیریت زنجیره تأمین )SCM( به میان آمد. مدیریت زنجیره تأمین عبارت است از کنترل جریان مواد میان تأمینکنندگان کارخانجات انبارها و مشتریان به طور کارآمد صورتی که هزینه کل را کمینه نماید )008 Hassini,.)Torabi & یکی از مهمترین مسائل در مدیریت زنجیره تأمین عبارت است از درک دقیق اینکه چگونه و کجا از داراییهای خود برای کارکرد بهینه مالی و عملیاتی بهره برداری کنیم. این مسأله در طراحی شبکه زنجیره تأمین مورد مطالعه قرار گرفته است. طراحی شبکه زنجیره تأمین شامل پیکربندی شبکه مربوط به سمت تأمین کننده تولید کننده و مشتری است که همزمان با تأمین تقاضای مشتریان در زمانهای مختلف به صرفهترین برنامههای عملیاتی را نیز مشخص میکند )0 Wan,.)Lin & محققان حوزه طراحی زنجیره تأمین بایستی اهداف کسب و کار محدودیتهای منابع و اثرات مالی متعاقب را بمنظور تعریف یک ساختار بهینه برای زنجیره تأمین تأمین کننده-مشتری بطوریکه هزینهها را کاهش داده و سودآوری را افزایش دهد درنظر بگیرد. تالشهای بسیاری برای مطالعه مسأله طراحی شبکه زنجیره تأمین انجام شده است. نیکل و همکاران 0( Zieler, )Nickel, Saldanha-da-Gama, & یک مسأله طراحی شبکه زنجیره تأمین چند دورهای را ارائه کردهاند که در آن ویژگیهای عملی متعددی مانند موارد مرتبط با تصمیمات مالی که باید توسط شرکت مدیریتکننده زنجیره تأمین درنظر گرفته شوند مطالعه و بررسی شدهاند. این تصمیمات شامل مکان یابی تسهیالت جریان مواد

3 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... و سرمایهگذاری به منظور ایجاد فعالیتهای جایگزین برای فعالیتهای مرتبط با طراحی زنجیره تأمین میباشد. عدم قطعیت در تقاضا و نرخ بهره توسط مجموعهای از سناریوها تعریف و درنظر گرفته شدهاند. همچنین شاخصی به نام سطح خدمت نیز اندازهگیری و در تابع هدف گنجانده شده است. تکنیکهای گوناگونی در مدلسازی مسأله طراحی شبکه زنجیره تأمین به کار رفتهاند. ناگورنی )( برای مسائل طراحی شبکه زنجیره تأمین رقابتی از مدلسازی مبتنی بر تئوری بازیها استفاده کردهاند. رضاپور و فراهانی )( برای طراحی شبکه زنجیره تأمین متمرکز در شرایط تقاضای قطعی وابسته به قیمت و با حضور یک زنجیره تأمین رقیب یک مدل تعادلی ارائه کردهاند. دو زنجیره در مدل آنها در نظر گرفته شده که محصوالت رقابتی را برای بازارهای فروشنده موجود تأمین میکنند. جورجیادیس و همکاران )( مدلی شامل تولیدکنندگان با قابلیت تولید چندین محصول با منابع تولید مشترک انبارها مراکز توزیع مشتریان و عدم قطعیت در تقاضا برای طراحی شبکه زنجیره تأمین ارائه کردهاند. همچنین در مدل آنها عدم قطعیت به درنظر گرفته شده است. صورت تعریف مجموعه سناریوهای ممکن در افق برنامه ریزی مطالعات بسیاری در زمینه طراحی زنجیره تأمین صورت گرفته است. لیکن عدم قطعیت در عرضه و تقاضا و دیگر ریسکهای موجود در زنجیره تأمین و همچنین معیارهایی از قبیل رضایت مشتریان پاسخگویی مناسب تولید ناب و تولید چابک زنجیره تأمین را پیچیده و دشوار میسازد. تمامی موارد مذکور آسیب پذیری زنجیره تأمین را افزایش داده و میبایست در تصمیمگیری درنظر گرفته شوند )0.)Qin, ریسک زنجیره تأمین را میتوان به صورت وقوع بالقوه یک رخداد یا عدم موفقیت در استفاده از فرصتها که موجب زیانهای مالی برای شرکت میشود )008 Ritchie, )Zsidisin & و یا به صورت هر ریسکی در اطالعات جریان مواد و تولید از تأمین مواد اولیه تا تحویل - Naurney - Georiadis et al.

4 8 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 محصول نهایی به مشتری )006 Borhesi, )Gaudenzi & تعریف کرد. از آنجا که افراد تعاریف مختلفی از اینکه چه مواردی ریسک محسوب میشوند دارند هیچ تعریف روشن و دقیقی برای ریسک وجود ندارد. در حوزه زنجیره تأمین ریسک را میتوان به دو گروه ریسکهای داخلی مانند ریسک تولید و توزیع ریسک تقاضا ریسک عرضه و غیره و ریسکهای خارجی مانند اختالل )بالیای طبیعی حمالت تروریستی( عدم قطعیت پارامترهای اقتصادی )نوسانات نرخ مبادله ارز و غیره( دستهبندی کرد. از آنجا که چشم پوشی از این ریسکها بر عملکرد زنجیره تأمین تأثیر منفی میگذارد بایستی هر دو ریسک داخلی و خارجی در طراحی زنجیره تأمین در نظر گرفته شود ( & Jain, Sinh, Mishra,.)Khurana, 0 از اینرو در این بخش از مرور ادبیات به مرور مطالعات صورت گرفته در خصوص در نظر گرفتن هر دو نوع از ریسک )داخلی و خارجی به صورت مجزا( در طراحی زنجیره تأمین میپردازیم. ریسکهای داخلی در طراحی زنجیره تأمین حیاتی و همکاران )4( مدل سلسله مراتبی برای ارزیابی ریسکهای زنجیره تأمین ارائه نمودند. آنها با تهیه پرسشنامه و استفاده از تکنیکهای چندشاخصه به ارزیابی و رتبهبندی ریسکهای زنجیره تأمین فوالد در شرکت ذوب آهن اصفهان پرداختند. سینگ و همکاران )( مدلی برای شبکه زنجیره تأمین چند سطحی با در نظر گرفتن ریسکهای مربوط به نرخ مبادله دیرکرد در تحویل سفارش مشکالت مربوط به کیفیت خرابی سیستم حمل و نقل و ریسک تولید ارائه کرده اند. سپس مسأله مورد نظر را به صورت یک مدل بهینه سازی با هدف حداقل کردن ارزش فعلی خالص هزینهها مدلسازی ریاضی کردهاند. میرغفوری و همکاران )4( ریسکهای مربوط به تأمینکنندگان را در یک مطالعه موردی بررسی نمودند. آنها از تکنیک دلفی فازی برای شناسایی عوامل موثر بر ریسک تأمین - Sinh et al.

5 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... کنندگان استفاده کرده و با استفاده از ترکیب تکنیکهای AHP -ویکور و بکارگیری شبکه عصبی مصنوعی ریسک واردشده از هر تأمینکننده را پیشبینی نمودند. گوادنزی و بورغسی )( ریسکهای داخلی شبکه زنجیره تأمین را درنظر گرفتهاند و از روش AHP برای تعیین شاخصها و معیارهای اندازه گیری ریسک در زنجیره تأمین به منظور ارزیابی ریسک- های زنجیره تأمین و بهبود رضایت مشتری استفاده کردهاند. از جمله پژوهشهای دیگری که به تجزیه و تحلیل ریسک در زنجیره تأمین پراختهاند میتوان به مطالعه وو و همکاران )( اشاره نمود. آنها چارچوبی برای مدیریت ریسک زنجیره تأمین ارائه کردهاند که در آن روش مقایسه زوجی با استفاده از روش AHP بمنظور کمک به ارزیابی ریسک زنجیره تأمین بکار رفته است. ایجاد این چارچوب براساس ریسکهایی است که با استفاده از مرور ادبیات و مصاحبه با صاحبان صنایع جمع آوری شدهاند. یکی دیگر از ریسکهای داخلی در طراحی شبکه زنجیره تأمین عدم قطعیت در عرضه و تقاضا است. هان و کان )( مدلی از عملکرد یکپارچه مبتنی بر ارزش و مدیریت ریسک عملیاتی برای برنامهریزی میان مدت زنجیره تأمین ارائه کردهاند. آنها یک زنجیره تأمین از ساخت تا انبارش با تولید یک مرحلهای را در نظر گرفتند که در آن تقاضا غیرقطعی و ظرفیت تولید محدود بوده و به طور همزمان جریان مواد و اطالعات در برنامه ریزی عملیات فروش را بر حسب ارزش اقتصادی با استفاده از روش بهینه سازی استوار بهینه میکند. یک مدل احتمالی چند مرحلهای برای شبکههای جهانی زنجیره تأمین توسط گوه و همکاران )( ارائه شده است که شامل برخی از ریسکهای مرتبط مانند ریسکهای عرضه تقاضا نرخ مبادله و اختالل میباشد. آنها مسأله مکان یابی تسهیالت بینالمللی و برنامهریزی لجستیک توزیع را در داخل شبکه زنجیره تأمین جهانی درنظر گرفته و فرض کردهاند که شرکت تنها یک نوع محصول تولید میکند. همچنین تفاوت نرخ مالیات در کشورهای مختلف نیز درنظر - Gaudenzi and Borhesi -Wu et al. - Hahn and Kuhn 4 -Goh et al.

6 0 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 گرفته شده است. آذرون و همکاران )( یک رویکرد برنامه ریزی احتمالی استوار برای طراحی زنجیره تأمین تحت شرایط عدم قطعیت توسعه داده اند. آنها فرض کردهاند که تأمین کنندگان قابل اطمینان نبوده و ممکن است نتوانند عملیات عرضه را بطور کامل انجام دهند. در این مطالعه قابلیت اطمینان تأمینکنندگان قطعی فرض شده است. ونکاتسان و کومانان )( از یک رویکرد چندهدفه به منظور یافتن استراتژی یافتن منبع مناسب و ارزیابی اولویت تأمین کنندگان محلی با قابلیت اطمینان و هزینه باال در مقایسه با تأمین کنندگان خارجی با قابلیت اطمینان و هزینه کمتر برای یک کارخانه متوسط تولید کننده اثاثیه پالستیکی و لوازم خانگی استفاده کرده اند. این مسأله به صورت یک مدل برنامه ریزی عدد صحیح مختلط چند دورهای که به دنبال حداقل کردن هزینه کل و حداکثر کردن قابلیت اطمینان در تحویل تقاضا می- باشد مدلسازی شده است. بنیوسف و همکاران )( نیز رویکردی مبتنی بر الگرانژ برای طراحی زنجیره تأمین با در نظر گرفتن قابلیت اطمینان تأمین کنندگان ارائه نمودند. در این پژوهش در مورد مکانیابی مراکز توزیع تخصیص تأمینکنندگان به مراکز توزیع و تخصیص خردهفروشان به مراکز توزیع باتوجه به قابلیت اطمینان تأمینکنندگان تصمیمگیری شده است. گوموس و همکاران )4( مدل طراحی شبکه زنجیره تأمین سه سطحی یکپارچه تحت شرایط عدم قطعیت تقاضا ارائه کردهاند که در آن رویکردهای عصبی-فازی یکپارچه و برنامه ریزی خطی عدد صحیح مختلط به منظور تعریف مسأله به کار رفتهاند. ریسکهای خارجی زنجیره تأمین یکی از ریسکهای خارجی مهم در زنجیره تأمین ریسک اختالل است. مکانیابی قابل اعتماد در شرایط بروز اختالل یکی از موضوعاتی است که در سالهای اخیر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است 0( al.,.)farahani et al., 04; Li et پنگ و همکاران - Azaron et al. - Venkatesan and Kumanan - Benyoucef et al. 4 - Gumus et al. 5 - Pen et al.

7 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... )( مسأله طراحی شبکه زنجیره تأمین شامل گرههای تأمین انتقال و تقاضا )زنجیره تأمین دوسطحی( را با درنظر گرفتن اختالل تسهیالت مانند اختالل گره انتقال کاال مطالعه کردهاند. آنها مسأله مورد نظر را به صورت یک مدل برنامهریزی عدد صحیح مختلط )که شامل شاخص استواری در محدودیتها است( به منظور حداقل کردن مجموع هزینهها شامل هزینه حمل و نقل و هزینه ثابت مکانیابی با درنظرگرفتن اختالل در سناریوهای مختلف برنامه- ریزی ریاضی کردهاند. در پژوهش حاضر نیز از رویکرد پنگ و همکاران برای مدلسازی ریسک اختالل در زنجیره تأمین با استفاده از تعریف شاخص استواری بهره گرفته شده است. طراحی زنجیره تأمین چهارسطحی در نظر گرفتن ریسکهای داخلی و همچنین ریسک عدم قطعیت پارامترهای اقتصادی و استفاده از شاخص استواری در مسأله چندهدفه را میتوان به عنوان برخی از نوآوریهای پژوهش حاضر نسبت به مطالعه پنگ و همکاران عنوان نمود. اسپیر و همکاران )( چارچوبی برای بررسی تهدیدات ناشی از اختالالت بالقوه در فرایندهای زنجیره تأمین توسعه داده و بر روی کاهش احتمال این تهدیدها و استراتژیهای قابل استفاده در طراحی زنجیره تأمین بمنظور کاهش ریسک متمرکز شدند. همچنین رویکردی شامل چند روش بمنظور شناسایی اقدامات اولیه کلیدی و قابل پیاده سازی مربوط به ایمنی و حفاظت )مدیریت فرایند به اشتراک گذاری اطالعات و مدیریت ارتباط شریک زنجیره تأمین و ارائه کننده خدمت( و شناسایی بهترین شرایط برای بکارگیری هر اقدام استفاده شده است. تونکل و آلپان )( نشان دادند که چگونه میتوان شبکههای پ تری را برای مدلسازی و آنالیز شبکه زنجیره تأمین که ریسکهای گوناگونی متوجه آن است بکار برد. آنها عوامل اختالل شبکه زنجیره تأمین را با استفاده از تکنیک تجزیه و تحلیل حالت اثرات و حساسیت خرابی )FMECA( بررسی کردهاند. سپس مدیریت ریسک را بوسیله شبیهسازی مبتنی بر شبکه پتری با فرآیند طراحی برنامهریزی و ارزیابی شبکههای زنجیره تأمین ادغام کردهاند. - Speier et al. - Tuncel and Alpan - Failure mode, effects and criticality analysis

8 0 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 لیو و کروز )( اهمیت عدم قطعیت پارامترهای مالی در شبکه زنجیره تأمین را بررسی کردهاند و مدلی ارائه کردهاند که در آن تجزیه و تحلیلهای توازن شبکه بمنظور مدلسازی روابط تجاری میان شرکتها در شبکه زنجیره تأمین با توجه به ریسکهای مالی و ارزش شرکتهای مرتبط در شبکه زنجیره تأمین ترکیب شدهاند. باتوجه به مرور ادبیات صورت گرفته برای تصمیمگیری صحیح برای طراحی زنجیره تأمین ریسکهای مختلف داخلی )همچون ریسک عدم قطعیت تقاضا( و ریسکهای خارجی )مانند ریسک اختالل و عدک قطعیت پارامترهای اقتصادی( بایستی مدنظر قرار گیرند. ادبیات موضوع نشاندهنده این موضوع است که مطالعات چندانی که تمامی موارد فوق را در طراحی زنجیره تأمین مدنظر قرار دهد وجود ندارد. از سوی دیگر بهینهسازی همزمان اهدافی همچون بیشینهسازی درآمد با در نظرگیری ارزش زمانی پول کمینهسازی تأخیر در تحویل محصول به مشتری و بیشینهسازی قابلیت اطمینان ارضای تقاضای مشتری باتوجه به قابلیت اطمینان تأمینکنندگان از جمله سایر نوآوریهای موجود در این پژوهش میباشد. ساختار این مطالعه در ادامه به این گونه است که در بخش دوم به تشریح مسأله مفروضات و مدل ریاضی فازی چندهدفه ارائه شده پرداخته میگردد. نحوه تبدیل آن به مدل ریاضی قطعی و چگونگی بکارگیری روش TH جهت حل مدل چندهدفه و همچنین نحوه بکارگیری الگوریتم ژنتیک در بخش سوم توضیح داده شده و در بخش چهارم عملکرد مدل ریاضی و روش حل ارائه شده در قالب مثالهای عددی مورد بررسی قرار میگیرد. در نهایت نتیجهگیری و پیشنهادات آتی در بخش پنجم ارائه میگردند. تشریح مسأله و مدل ریاضی در این مقاله همانطور که در شکل )( نشان داده شده مسأله طراحی شبکه زنجیره تأمین شامل تأمینکنندگان کارخانهها مراکز توزیع )DC( انبارها و مشتریان مورد مطالعه قرار گرفته - Liu and Cruz

9 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... است. این مسأله عبارت است از انتخاب مکان کارخانهها و مراکز توزیع از میان کاندیداهای موجود و تعیین مقدار مواد و محصوالتی که باید از مراحل مختلف شبکه زنجیره تأمین با درنظر گرفتن ریسک اختالل ریسک عرضه و ریسک تقاضا منتقل شوند. مشتریان انبارها مراکز توزیع تأمین کنندگان شکل )(: شبکه زنجیره تأمین ریسکهای اختالل )مانند بالیای طبیعی حمالت تروریستی اختالل در کارخانهها و غیره( ممکن است در کارخانهها مراکز توزیع و انبارها رخ دهند. در این مقاله جهت استواری مدل با در نظر گرفتن وقوع سناریوهای مختلف اختالل از شاخص استواری استفاده میشود. به منظور حداقل کردن ریسک عرضه همانند مطالعه ونکاتسان و کومانان )( شاخص قابلیت اطمینان برای هر تأمینکننده تعریف شده و هدف بیشینه نمودن قابلیت اطمینان تأمین کننده میباشد. عدم قطعیت تقاضا که ناشی از نوسانات بازار است نیز در مدل ارائه شده در این مقاله در نظر گرفته شده است. عوامل اقتصادی مانند نرخ مالیات و نرخ تورم بعنوان عوامل غیرقطعی در این مدل درنظر گرفته شدهاند. اطالعات ناقص در مورد ارزش آتی این پارامترها باعث شده تا از تئوری فازی استفاده کنیم. هدف این مدل مکانیابی کارخانهها مراکز توزیع و انبارها و همچنین تعیین جریان مواد در شبکه است به طوریکه بیشینه ارزش فعلی درآمد حداقل تأخیر تحویل محصول و حداکثر قابلیت اطمینان تأمینکنندگان در مدل برنامهریزی خطی عدد صحیح مختلط در فضای فازی بدست آیند. -Venkatesan and Kumanan

10 0 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 مفروضات براساس مطالب بیان شده مفروضات اصلی مدل بشرح زیر میباشند:. به دلیل غیر قطعی بودن تقاضای محصوالت نهایی که ناشی از نوسانات بازار است تقاضا و همچنین زمان تحویل مورد انتظار بصورت فازی درنظر گرفته شدهاند.. جهت اطمینان از تأمین مواد در زنجیره شاخص قابلیت اطمینان برای هریک از تأمین کنندگان تعریف شده است.. جهت درنظر گرفتن رضایت مشتری کمینه کردن تأخیر تحویل محصول نهایی بعنوان یکی از توابع هدف درنظر گرفته شده است.. جهت اطمینان یافتن از سطح باالی عملکرد زنجیره تأمین در صورت رخداد اختالل شاخص استواری با استفاده از رویکرد مدلسازی مبتنی بر سناریوها بکار گرفته شده است.. محدودیتهای ظرفیت کارخانجات مراکز توزیع و انبارها درنظر گرفته شدهاند.. درآمد حاصل از مالیات در مدل ارائه شده لحاظ شده است که در آن نرخ مالیات بدلیل عدم قطعیت ناشی از عواملی مانند سیاستهای پولی دولت فازی درنظر گرفته شده است. همچنین نرخ تورم به دلیل عدم قطعیت ناشی از شرایط اقتصادی جهانی و سیاستهای دولت فازی در نظر گرفته شده است.. هر فروشنده میتواند توسط تمامی انبارها و هر انبار میتواند توسط تمامی مراکز توزیع خدمتدهی شود. p m اندیسها s تأمین کننده انبار محصول j n کارخانه مشتری مواد k مرکز توزیع t دوره اندازه تأسیسات )کوچک متوسط بزرگ( l سناریو

11 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... پارامترها jskt pklt plmt pmnt fk هزینه حمل و نقل هر واحد مواد j از تأمین کننده s به کارخانه k در دوره t هزینه حمل و نقل هر واحد محصول p از کارخانه k به مرکز توزیع l هزینه حمل و نقل هر واحد محصول p از مرکز توزیع l به انبار m هزینه حمل و نقل هر واحد محصول p از انبار m به فروشنده n هزینه ثابت افتتاح کارخانه k با اندازه vk fl هزینه ثابت افتتاح مرکزتوزیع اندازه l با vl هزینه متغیر افتتاح/عملیات کارخانه k با اندازه هزینه متغیرافتتاح/عملیات مرکز توزیع l بااندازه fm هزینه ثابت افتتاح انبار m با اندازه vm هزینه متغیر افتتاح/عملیات انبار m با اندازه tr jskt نرخ مالیات در دوره if t نرخ تورم i hk ظرفیت کارخانه k با اندازه hl ظرفیت مرکز توزیع l با اندازه hm نرخ بهره m ظرفیت انبار اندازه d pnt تقاضای مشتری n برای محصول p p در دوره t با ظرفیت مورد نیاز برای هر واحد محصول p در کارخانه p p pj w jst pkt r plt r pmt ظرفیت مورد نیاز برای هر واحد محصول p در مرکز توزیع ظرفیت مورد نیاز برای هر واحد محصول p در انبار مقدار مصرف مواد j برای تولید محصول p هزینه خرید هر واحد مواد j از تأمین کننده s در دوره t هزینه تولید محصول p در کارخانه k در دوره t هزینه عملیات هر واحد محصول p در مرکز توزیع l در دوره t هزینه عملیات هر واحد محصول p در انبار m در دوره t

12 06 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 E pmnt قیمت محصول p فروخته شده از انبار m به مشتری n در دوره t سطح استواری مطلوب R s شاخص قابلیت اطمینان تأمین کننده s در تحویل کاال dt زمان تحویل انبار m ام به مشتری n ام از محصول p ام در دوره t ام pmnt edt زمان تحویل مورد انتظار مشتری n ام از محصول p ام در دوره t ام M m dt edt مجموعه انبارهایی که در دوره t ام زمان تحویل pnt pmnt pnt pnt M pnt a k b l c m محصول p ام به مشتری n ام بیشتر از زمان مورد انتظار برای تحویل آن مشتری برای آن محصول و در آن دوره باشد. یک است اگر k امین کارخانه در سناریوی ω ام دچار اختالل شود. یک است اگر l امین مرکز توزیع در سناریوی ω ام دچار اختالل شود. یک است اگر m امین انبار در سناریوی ω ام دچار اختالل شود. متغیرهای تصمیم jskt ω x pklt plmt x مقدار مواد j تحویل داده شده از تأمین کننده s به کارخانه k در دوره t در سناریوی مقدار محصول p منتقل شده از کارخانه k به مرکز توزیع l در دوره t در سناریوی ω ω در سناریوی t در دوره m به انبار l منتقل شده از مرکز توزیع p مقدار محصول x ω در سناریوی t در دوره n به مشتری m فروخته شده از انبار p مقدار محصول x pmnt ω در سناریوی t در دوره k تولید شده در کارخانه p مقدار محصول Q pkt uk صفر. ul یک است در صورتیکه کارخانه k یک است در صورتیکه مرکز توزیع اینصورت صفر. l با اندازه افتتاح شود/فعال باشد در غیر اینصورت با اندازه افتتاح شود/ فعال باشد در غیر

13 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... um صفر. یک است در صورتیکه انبار m تعریف شاخص استواری φ با اندازه افتتاح شود/ فعال باشد در غیر اینصورت شاخص استواری φ توسط اشنایدر و د سکین )006 Daskin, )Snyder & ارائه شد و در مدل ارائه شده توسط پنگ و همکاران )0 al., )Pen et بکار رفته است. روابط )( و )( نحوه استفاده از این شاخص را به ترتیب برای توابع هدف از نوع بیشینه سازی و کمینه سازی نشان میدهند که در آن * G مقدار بهینه تابع هدف و G شاخص استواری و 0 )( مقدار تابع هدف و مجموعه سناریوهای اختالل که ممکن است رخ دهند میباشد. * G G * G G G * G * )( توابع هدف ابتدا به بررسی توابع هدف درنظر گرفته شده برای مدل ریاضی میپردازیم. باتوجه به شکاف تحقیقاتی موجود در ادبیات موضوع و موارد اشاره شده در بخشهای پیشین بیشینهسازی ارزش خالص فعلی جریان نقدی کمینهسازی تأخیر در زمان تحویل محصول به مشتری و بیشینهسازی قابلیت اطمینان تحویل تقاضا به مشتریان باتوجه به قابلیت اطمینان درنظر گرفته شده برای تأمینکنندگان سه تابع هدف اصلی مدل ریاضی ارائه شده را تشکیل میدهند که در ادامه به بیان هریک از آنها میپردازیم. رابطه )( ارزش خالص فعلی کل جریان نقدی زنجیره تأمین در طول عمر آن را بیشینه میکند. )( که در آن T P Max G Cashflowt(, ir, t) t0 F Cashflow t جریان نقدی زنجیره تأمین در زمان )t=0,,,t( t را نشان P, i, ) ( ) t ( برای محاسبه ارزش خالص r میدهد. الزم به توضیح است از پارامتر t ir F

14 08 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 فعلی جریان نقدی زمان t برده شده است( با توجه به نرخ بهره است. همانطور که مشاهده میگردد به استفاده میگردد. مقدار نرخ بهره موثر i r if و نرخ تورم i )که در رابطه )( بکار از طریق رابطه )( قابل محاسبه دلیل ریسک عدم قطعیت پارامترهای اقتصادی i r i if نرخهای بهره موثر نرخ بهره و نرخ تورم به صورت فازی درنظر گرفته شدهاند. ) t 0 را هزینههای افتتاح/ عملیات )( هزینههای اولیه در زنجیره تأمین )جریان نقدی در زمان کارخانهها مراکز توزیع و انبارها تشکیل میدهندکه در رابطه )( نشان داده شده است. همچنین جریان نقدی در حالت t 0 برابر است با درآمد پس از کسر مالیات منهای هزینه کل زنجیره تأمین شامل حمل و نقل تولید تدارکات و هزینههای موجودی در دوره t که در رابطه )( نشان داده شده است. f v h u f v h u f v h u ) ( cashflow 0 k k k k l l l l m m m m k l m t p m x n pmnt E pmnt trt j s x k jskt w jst k p Q pkt pkt x pklt rplt x plmt rpmt x jskt jskt l p k p m l j s k x pklt pklt x plmt plmt x pmnt pmnt cashflow p k l p l m p m n توابع هدف دوم و سوم در نظر گرفته برای مسأله در روابط )( و )( نشان داده شدهاند. ) ( Min G dt edt x t n p mm pnt pmnt pnt pmnt )( Max G s d Rx k j pj t p pnt n s jskt )(

15 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... تابع هدف دوم تأخیر در زمان تحویل به مشتری را کمینه میکند و تابع هدف سوم قابلیت اطمینان تحویل تقاضا را باتوجه به قابلیت اطمینان تعریف شده برای تأمین کنندگان بیشینه میکند. مدل ریاضی T P Max G0 Cashflow t(, i r, t) F t Min G dt edt x Max G 0 pmnt pnt pmnt 0 t n p mm pnt 0 x m pmnt d s d Rx k j pj t p pnt n pnt Q x Q pj pkt s jskt pkt k l p x x pklt plmt l x pklt n m x x plmt pmnt Q h u p pkt k k k p l p x h u s p pklt l l x h u p plmt m m x M u a s j t jskt 0 jskt k k x pklt M u l b k p t l x M u c l p t u k u l u m plmt m m p, n. t p, k, t, j, p, k, t, p, l, t, p, m, t, k. t., l, t,, m, t,, k,, l,, m,, k l m )4( )( )( )( )( )( )( )( )( )( )4( )( )( )( )( )( )(

16 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 G G G * G * G G k * k u u l l u m m x, x, x, x, Q 0 jskt pklt plmt pmnt pkt j, s, k, t,, p, l, m, n u, u, u 0, k l m k, l, m, )( )( )( )4( )( )( )( )( روابط )4( تا )( توابع هدف را نشان میدهد که در آن هیچ اختاللی رخ ندهد. رابطه )( تضمین میکند که تقاضای مشتریان ارضا گردند. روابط )( تا )( جریان مواد بین تأمین کنندگان کارخانهها مراکز تولید و انبارها را باالنس میکند. روابط )( تا )4( محدودیت ظرفیت کارخانهها مراکز تولید و انبارها را در نظر میگیرد. روابط )( تا )( اوال تضمین میکنند که در صورتی از یک تسهیل جریان مواد با سطح دیگر زنجیره تأمین وجود دارد که آن تسهیل افتتاح شده باشد. ثانیا اختالل در هر سناریو را در نظر میگیرد. روابط )( تا )( بیانگر این موضوع هستند که در هر مکان کاندیدا برای هر تسهیل حداکثر یک تسهیل با اندازه کوچک متوسط یا بزرگ میتواند افتتاح گردد. محدودیتهای )( تا )( شاخص استواری را برای هریک از توابع هدف باتوجه به بیشینه و یا کمینه بودن آنها تعریف میکند. به عبارت دیگر تصمیماتی بایستی اتخاذ گردد که در صورت وقوع هریک از سناریوها خسارت و هزینه زیادی به زنجیره تأمین تحمیل نگردد. برای بدست آوردن تابع هدف ام تحت سناریوی ام( مدل فوق بایستی با توجه به اندیس * G )مقدار بهینه با استفاده از یکی از توابع هدف )( یا )( یا )( و بدون محدودیتهای )( تا )( برای سناریو ω حل گردد. همانطور که مشاهده میگردد با افزایش شاخص استواری تا بینهایت روابط )( تا

17 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... )( غیرفعال میشوند. محدودیتهای )4( تا )( تضمین میکنند که از هر نوع تسهیل )کارخانه مرکز توزیع و انبار( حداقل یکی افتتاح گردد. روابط )( و )( صفر و یک یا غیرمنفی بودن متغیرها را مشخص میکند. روش حل توزیع امکانی پارامترهای فازی بصورت مثلثی متقارن فرض شده و تابع عضویت اعداد فازی مثلثی بصورت زیر تعریف شده است: تبدیل مدل ریاضی فازی ارائه شده به مدل ریاضی قطعی A 0 x a, x c x a x a x b b a c x b x c c b با استفاده از گامهای زیر مدل ریاضی ارائه شده به مدل ریاضی قطعی تبدیل میشوند: گام اول. تعیین توزیع امکانی مناسب برای پارامترهای فازی که بصورت اعداد فازی مثلثی تعریف شدهاند. گام دوم. قطعی کردن توابع هدف. در این مقاله از روش ارزش و بازه مورد انتظار برای A ~ TFN a, b, قطعی کردن پارامترهای فازی استفاده شده است. ارزش مورد انتظار c طریق رابطه زیر بدست میآید: EV A a b c 4 )( روابط )( تا )( نحوه قطعی کردن توابع هدف اول و سوم را نشان میدهند. از E tr ETr ~ TFN ETr, ETr, ETr pmnt t P M O pmnt pmnt pmnt pmnt dt! edt EDT pmnt ~ TFN EDT, EDT, EDT P M O pmnt pnt pmnt pmnt pmnt )(

18 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 P M O P M O P M O E pmnt E pmnt E pmnt ETr pmnt ETr pmnt ETr pmnt w jst w jst w jst cashflow t x p m n pmnt x pmnt x j s k jskt P M O P M O P M O r plt r plt r plt r pmt r pmt r pmt jskt jskt jskt k p pkt x l p k pklt x p m l plmt x j s k jskt P M O pkt pkt pkt Q x pmnt 4 4 P M O P M O P M O pklt pklt pklt plmt plmt plmt pmnt pmnt pmnt x p k l pklt x p l m plmt p m n )( G P M O EDT pmnt EDT pmnt EDT pmnt. x t n p mm 4 pnt pmnt )( گام سوم. محدودیت فازی )رابطه )(( با توجه به حداقل سطح امکان پذیری قابل قبول )که با نشان داده میشود( برای پارامتر غیرقطعی تقاضا بصورت رابطه )( به محدودیت قطعی m M O P M d pnt d pnt d pnt d pnt x pmnt تبدیل میگردد. )( حل مدل ریاضی چندهدفه ارائه شده با استفاده از گامهای زیر به حل مدل ریاضی چندهدفه میپردازیم: گام اول. تعیین جواب ایده آل مثبت و منفی برای هر تابع هدف. گام دوم. تعیین تابع عضویت خطی برای هر تابع هدف گام سوم. تبدیل مدل موجود به یک مدل معادل تک هدفه با استفاده از روش TH گام چهارم:حل مدل قطعی تک هدفه تعیین جواب ایده آل مثبت و منفی PIS( و )NIS برای هر تابع هدف. به منظور کاهش پیچیدگی محاسباتی در این مقاله جوابهای ایده آل منفی بجای حل یک مدل برنامه ریزی خطی عدد صحیح مجزا با استفاده از جوابهای ایده آل مثبت تخمین زده به ترتیب بردار تصمیم مربوط به جواب ایده آل مثبت Gv v شده است. فرض کنید و

19 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... تابع هدف ام و مقدار آنرا نشان میدهند. بنابراین جواب ایده آل منفی مربوطه بصورت NIS G min G v, G v, G v ;, NIS G max G v, G v, G v ; زیر تخمین زده میشود: تعیین تابع عضویت خطی برای هر تابع هدف. روابط )4( تا )( توابع عضویت خطی تعریف شده برای هریک از توابع هدف را با توجه به G G PIS NIS NIS PIS v G G PIS NIS G G G NIS 0 G G G G G G PIS NIS PIS NIS v G G NIS PIS G G G NIS G G G G G G PIS NIS NIS PIS v G G PIS NIS G G G NIS 0 G G G G نوع آنها نشان میدهند. تبدیل مدل موجود به یک مدل معادل تک هدفه با استفاده از روش TH )008 Hassini, )Torabi & که در رابطه )( نشان داده شده است: )4( )( )(

20 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 v v 0 v v v max v 0 0 v v 0 F v,, 0, 0 ) ( که در آن سطح رضایتمندی تابع هدف ام و حداقل 0 min h v و v سطح رضایتمندی توابع هدف را نشان میدهند. تابع هدف در رابطه )( بصورت ترکیب محدبی از حد پایین سطح رضایتمندی توابع هدف عضویت آنها σ 0 v تعریف شده است. همچنین براساس و مجموع وزنی سطوح توابع بمنظور اطمینان یافتن از دستیابی به یک جواب متوازن قابل تنظیم اهمیت نسبی تابع هدف ام را نشان میدهند. مقادیر اولویتهای تصمیم گیرنده تعیین میشوند که مجموع آنها برابر با یک است. پارامتر میزان اهمیت حد پایین درجه رضایت توابع هدف و بتبع آن میزان اهمیت متوازن بودن آنها را تعیین میکند. حل مدل قطعی )رابطه )((. اگر تصمیم گیرنده از جواب کارای بدست آمده فعلی راضی باشد حل متوقف میگردد. در غیر اینصورت یک جواب کارای دیگر از طریق تغییر مقدار برخی از پارامترهای قابل کنترل مانند و و تکرار گامهای تا تولید میگردد. الگوریتم ژنتیک بدلیل ماهیت NP-Hard مدل ریاضی ارائه شده برای طراحی زنجیره تأمین از الگوریتم ژنتیک برای حل مدل ریاضی در مسائل نمونه با ابعاد بزرگ استفاده شده است. نمایش جواب یکی از مهمترین گامهای طراحی الگوریتم ژنتیک در حل مدل ریاضی است و تاحد امکان میبایست بنحوی طراحی گردد که اکثر محدودیتهای مدل ریاضی ارضا گردد.

21 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... متغیرهای تصمیم مدل ریاضی ارائه شده را میتوان به دو گروه متغیرهای تصمیم سطح استراتژیک uk و سطح تاکتیکی تفکیک نمود که متغیرهای تصمیم ul um و x x x x که مرتبط با افتتاح یا عدم افتتاح تسهیل هستند متغیرهای تصمیم استراتژیک بوده و متغیرهای تصمیم pmnt plmt pklt jskt Qpkt و که مرتبط با میزان تولید و یا حمل و نقل محصول هستند متغیرهای تصمیم سطح تاکتیکی بوده و وابسته به تصمیمات اتخاذ شده در سطح استراتژیک هستند. برای مثال زمانی از محصول از کارخانه k به مرکز توزیع l میتواند انتقال پیدا کند )متغیر ) uk و هم در مکان l مرکز ) x که هم در مکان k کارخانه ( pklt )ul افتتاح شده باشد )روابط )( و )((. توزیع ( باتوجه به توضیحات فوق با دو نوع متغیرهای باینری و پیوسته مواجه هستیم. جواب برای متغیرهای باینری بصورت کروموزومهای باینری نمایش داده میشود. لیکن برای نمایش متغیرهای پیوسته ازکروموزومهای پیوسته با اعداد بین صفر و یک استفاده میگردد که باتوجه به کروموزومهای باینری تولید شده و همچنین روابط )( تا )( میتوان مقدار خود متغیر- های پیوسته را استخراج نمود. از این رو با استفاده از نمایش جواب تشریح شده تمامی محدودیتهای ارائه شده برای مدل ریاضی غیراز محدودیتهای مربوط به ظرفیت تسهیالت ارضا میگردند و برای محدودیتهای ظرفیت جریمه برای مقدار تابع هدف درنظر گرفته میشود. الزم به توضیح است که برای بکارگیری الگوریتم ژنتیک نیز باید از مدل قطعی تک هدفه ارائه شده )بخشهای - و - مقاله( استفادهگردد. تولید دو کروموزوم جدید از کروموزومهای والدین )عملگر تقاطع( به صورت زیر انجام شده است:. تولید ماتریسی )با نام α( بصورت تصادفی به اندازه کروموزوم یکی از والدین با شرایط زیر: برای کروموزمهای باینری ماتریس فقط شامل اعداد صفر و یک است. برای کروموزومهای پیوسته ماتریس شامل اعداد بین صفر و یک است. Strateic level

22 6 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 تولید دو فرزند جدید باتوجه به کروموزومهای والدین و ماتریس α با استفاده از رابطه )( و )(:. offsprin )( parent ( ) parent offsprin )( ( ) parent parent که در آن offsprin و offsprin به ترتیب کروموزوم مربوط به فرزند و حاصل از کروموزومهای والدین )به ترتیب parent وparent ) هستند. در عملگر جهش نیز برای کروموزوم باینری برخی از ژنها به تصادف انتخاب شده )تعداد ژن انتخاب شده یکی از پارامترهای الگوریتم ژنتیک است که بایستی مشخص گردد( و در صورتیکه مقدار آن صفر باشد به مقدار یک تغییر پیدا میکند و بالعکس. برای کروموزوم پیوسته نیز مانند حالت فوقالذکر تعدادی ژن به تصادف انتخاب شده و عددی با استفاده از توزیع نرمال با میانگین مقدار خود ژن انتخاب شده و انحراف استاندارد / جایگزین ژن میگردد. مثالهای عددی نحوه تولید اعداد تصادفی برای هر پارامتر مدل ریاضی در جدول نشان داده شده است که در آن: :U(a,b) توزیع احتمال یکنواخت پیوسته بین a و b N(µ,σ) توزیع احتمال نرمال با میانگین µ و انحراف استاندارد σ توزیع احتمال نمایی با میانگین / است. جدول )(: دادههای تولید شده بطور تصادفی exp(λ) پارامتر توزیع احتمالی پارامتر توزیع احتمالی ابعا پارامتر د توزیع احتمالی ابعاد پارامتر توزیع احتمالی U(, ) U(, ) U(, / ) U(, ) hk hl U(, ) U(, ) U(, ) U(, ) fk fl N (, ) N ( /, / ) N (, / ) N ( /, / ) d pnt p p p U (, ) U ( /, / ) U ( /, / ) U ( /, ) jskt pklt plmt pmnt

23 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... U(, ) U(, / ) U(, ) U( /, / ) U( /, / ) hm U(, ) U(, / ) U(, ) U(, ) U(, / ) fm U (, ) U (, 4) U (, ) U (, ) U ( /, / ) U (, ) pj w jst pkt r plt r pmt E pmnt U (, ) U (, ) U (, ) N ( /, / ) Exp () N( /, / ) U ( /, ) vk vl vm Tr t if i t t R s به منظور نمایش قابلیت کاربرد مدل مسأله نمونه حل شده اند. برای ابعاد کوچک و متوسط )مسائل تا ( از نرمافزار GAMS.6 برای حل مدل ارائه شده استفاده گردیده است لیکن به دلیل ماهیت NP-Hard مدل ریاضی نرمافزار فوقالذکر قابلیت حل برای ابعاد بزرگ مسأله را نداشته و از الگوریتم ژنتیک استفاده شده است. الزم به توضیح است از نرمافزار MATLAB R0b برای اجرای الگوریتم ژنتیک طراحی شده بهره گرفته شده است. پارامترهای تعداد جمعیت اولیه درصد اعمال عملگر تقاطع و جهش و تعداد تکرارهای الگوریتم با استفاده از سعی و خطا به ترتیب / / و تکرار تعیین شدند. تعداد تأمینکننده کارخانه مراکز توزیع انبار مشتری دوره و مواد درنظر گرفته شده برای هر مسأله نمونه در جدول ارائه شده است. مسأله طراحی شبکه زنجیره تأمین را میتوان به صورت یک زنجیره تولید یک محصوله یا چند محصوله در نظر گرفت. در این مقاله مسائل به صورت زنجیره تأمین تک محصوله و در افق برنامه ریزی میان مدت فرض شده اند. در تمامی مثالها سه سناریو برای اختالل در نظر گرفته شده است که در سناریوهای یک تا سه به ترتیب یکی از کارخانهها مراکز توزیع و انبارها دچار اختالل میگردند. شاخص استواری تمامی توابع هدف نیز / درنظر گرفته شده است. جدول )(: مسائل نمونه برای زنجیره تأمین تک محصولی

24 8 هرامش مهدزیس لاس یتعنص تیریدم تاعلاطم ناتسبات 4 هرامش هلأسم k l 4 4 m n 4 4 s j 4 t 4 اهنآ یسررب و جیاتن متیروگلا نیا زا هدش هئارا یضایر لدم لح رد کیتنژ متیروگلا درکلمع یجنسرابتعا یارب و کچوک داعبا اب لئاسم یارب نآ درکلمع و هدش هدافتسا هنومن لئاسم یمامت لح یارب رازفامرن اب هدمآ تسدب قیقد یاهباوج اب طسوتم GAMS جیاتن و تسا هدیدرگ هسیاقم و تیوضع عباوت رادقم.دشابیم هلأسم لح رد هدش یحارط متیروگلا بسانم درکلمع رگناشن

25 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... مقدار تابع هدف تجمیع شده به همراه درصد خطای نسبی نتایج الگوریتم ژنتیک نسبت به نتایج نرمافزار GAMS در جدول ارائه شده است. آنالیز حساسیت پارامترهای گوناگون آثار مختلفی بر روی مقادیر توابع عضویت دارند. بنابراین با تغییر پارامترها بطور جداگانه یا همزمان میتوان نتایج مختلفی به دست آورد. در این بخش آنالیز حساسیت بر روی پارامترهای مختلف در مثال )جدول ( صورت گرفته است. روش TH یک روش تعاملی است که با استفاده از تعیین اولویتهای گوناگون تصمیم گیرنده برای توابع هدف و وزنهای مختلف برای درجه رضایت هر تابع هدف )که در جدول نشان داده شده است( جوابهای متفاوتی به دست میآورد. همانگونه که در جدول مشاهده میگردد با افزایش پارامتر مقادیر درجه رضایت توابع هدف مقادیر متوازنتری داشته و از حد پایین درجه رضایت بهتری برخوردارند. تغییرات شاخص استواری پارامتر مهم دیگری است که آنالیز حساسیت آن از اهمیت ویژهای برخوردار میباشد. همانطور که در جدول مشاهده میگردد افزایش مقدار شاخص استواری باعث افزایش مقدار رضایت توابع هدف گردیده است. این موضوع را اینگونه میتوان توجیه نمود که با افزایش این شاخص تا بینهایت محدودیتهای )( تا )( غیرفعال شده و اهمیت کمتری به ریسک اختالل داده شده و در نهایت توابع هدف از درجه رضایت بیشتری برخوردار خواهند بود. نتیجهگیری در این مقاله مسأله طراحی شبکه زنجیره تأمین که شامل تأمین کنندگان کارخانهها مراکز توزیع انبارها و مشتریان میباشد مطالعه شده است. این مسأله شامل انتخاب محل کارخانهها و مراکز توزیع از میان مکانهای از پیش تعیین شده و تعیین مقدار مواد و محصوالتی که باید

26 0 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 از مراحل مختلف شبکه زنجیره تأمین منتقل شوند با توجه به ریسک اختالل ریسک عرضه و ریسک تقاضا میباشد. عوامل اقتصادی مانند نرخ مالیات نرخ بهره و نرخ تورم غیرقطعی بوده و به صورت اعداد فازی در مدل در نظر گرفته شدهاند. جهت اطمینان یافتن از سطح باالی عملکرد زنجیره تأمین در صورت رخداد اختالل شاخص استواری با استفاده از رویکرد مدلسازی مبتنی بر سناریوها به کار گرفته شده است. عالوه بر بیشینهسازی ارزش خالص فعلی درآمد توابع هدف کمینهسازی تأخیر در زمان تحویل محصول نهایی به مشتریان و بیشینهسازی قابلیت اطمینان تأمین کنندگان در تحویل مواد اولیه نیز در مدل ارائه شده در نظر گرفته شدهاند. برای حل ابتدا مدل ارائه شده به مدل قطعی تبدیل شده سپس مدل چندهدفه قطعی به دست آمده با استفاده از روش TH حل گردیده است. برای نشان دادن عملکرد مدل ارائه شده چندین مثال عددی ارائه و برای مسائل با ابعاد کوچک و متوسط در نرم افزار GAMS کدنویسی و برای ابعاد بزرگ با استفاده از الگوریتم ژنتیک حل شده است و در نهایت آنالیز حساسیت بر روی پارامترهای مختلف صورت گرفته است. در نظر گرفتن سناریوهای بیشتر برای ریسک اختالل را بعنوان پیشنهادات آتی برای این مطالعه میتوان در نظر گرفت. جدول )(: نتایج حل مسائل نمونه 0.5, 0., 0.05, 0., 0.8, 0.6 درصد خطای نسبی الگوریتم ژنتیک GAMS σ σ /4 /4 / / / / / / / / / / / / / /4 / / / / / / / / / / / / / / / /4 / / / / / / / / / / / / / / / / / / /4 / / / شماره مسأله

27 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... / / / /4 / / /4 / / / / / / /4 / / / / /4 / / /4 / / / / /4 / / / / / / / /4 /44 / / / /4 /4 / /4 / / / /4 / / /4 / / / / / / / / /4 / / / / / /4 / / / / / / / / / / / / / / / / / / /4 / / / / / /4 /44 / / / - / / /4 / /4 /4 / - / / / / / / / - / / / / / / / - / / / / / / /4 - / / / / /4 / / - / / / 4 4 جدول )4(: آنالیز حساسیت بر روی وزنهای درجه رضایت توابع هدف و ضریب جبران ( /, /, / ) / /4 ( /, /, / ) / /4 ( /, /, / ) / / 0.8, 0.6,, ( /, /, / ) / / ( /, /, / ) / / ( / 4, /, /) / / i v v v /

28 0 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 / / /4 / / / / / /4 / / /4 / / / /4 / / / /4 / /4 / / /4 /4 / / / / / / / / /4 /44 /4 / / / / /4 / / / / / /4 / / / / / / / / / /4 / / /4 / / / / /4 /4 / / /4 / / / / / / / / v v v v v v v v v v v v v / / / /4. robustness جدول )5(: آنالیز حساسیت بر روی 0.5, 0., 0.05, 0., 0.8 0/8 / /4 / 0/ / /4 / 0/6 / / / 0/5 / / / 0/4 / /4 / 0/ / / / i v v v v

29 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... منابع حیاتی م. عطایی م. خالو کاکایی ر. صیادی ا.ر. ارائه مدلی برای ارزیابی ریسکهای زنجیره تأمین با استفاده از تکنیکهای تصمیمگیری چندشاخصه فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی دوره شماره.-4 4 میرغفوری س.ح. شریف آبادی ع.م. اسدیان اردکانی ف. طراحی مدلی برای ارزیابی ریسک در زنجیره تأمین با رویکرد شبکه عصبی مصنوعی )مطالعه موردی: شرکت فوالد آلیاژی ایران-یزد( فصلنامه مطالعات مدیریت صنعتی دوره شماره -. 4 Azaron, A., Brown, K., Tarim, S., & Modarres, M. (008). A multiobjective stochastic prorammin approach for supply chain desin considerin risk. International Journal of Production Economics, 6(), -8. Benyoucef, L., Xie, X., & Tanonkou, G. A. (0). Supply chain network desin with unreliable suppliers: a Laranian relaxation-based approach. International Journal of Production Research, 5(), Farahani, R. Z., Hassani, A., Mousavi, S. M., & Bayi, M. B. (04). A hybrid artificial bee colony for disruption in a hierarchical maximal coverin location problem. Computers & Industrial Enineerin, 5, -4. Gaudenzi, B., & Borhesi, A. (006). Manain risks in the supply chain usin the AHP method. International Journal of Loistics Manaement, The, (), 4-6. Georiadis, M. C., Tsiakis, P., Loninidis, P., & Sofiolou, M. K. (0). Optimal desin of supply chain networks under uncertain transient demand variations. Omea, (), 54-. Goh, M., Lim, J., & Men, F. (00). A stochastic model for risk manaement in lobal supply chain networks. European Journal of Operational Research, 8(), 64-. Gumus, A. T., Guneri, A. F., & Keles, S. (00). Supply chain network desin usin an interated neuro-fuzzy and MILP approach: A

30 0 مطالعات مدیریت صنعتی سال سیزدهم شماره تابستان 4 comparative desin study. Expert Systems with Applications, 6(0), Hahn, G. J., & Kuhn, H. (0). Value-based performance and risk manaement in supply chains: A robust optimization approach. International Journal of Production Economics, (), Li, Q., Zen, B., & Savachkin, A. (0). Reliable facility location desin under disruptions. Computers & Operations Research, 40(4), 0-0. Lin, C.-C., & Wan, T.-H. (0). Build-to-order supply chain network desin under supply and demand uncertainties. Transportation Research Part B: Methodoloical, 45(8), 6-6. Liu, Z., & Cruz, J. M. (0). Supply chain networks with corporate financial risks and trade credits under economic uncertainty. International Journal of Production Economics, (), Naurney, A. (00.)Supply chain network desin under profit maximization and oliopolistic competition. Transportation Research Part E: Loistics and Transportation Review, 46(), 8-4. Nickel, S., Saldanha-da-Gama, F., & Zieler, H.-P. (0). A multistae stochastic supply network desin problem with financial decisions and risk manaement. Omea, 40(5), Pen, P., Snyder, L. V., Lim, A., & Liu, Z. (0). Reliable loistics networks desin with facility disruptions. Transportation Research Part B: Methodoloical, 45(8), 0-. PrasannaVenkatesan, S., & Kumanan, S. (0). Multi-objective supply chain sourcin stratey desin under risk usin PSO and simulation. The International Journal of Advanced Manufacturin Technoloy, 6(-4), 5-. Qin, Y.) 00(. On Flexible Stratey for Operation Risk in Supply Chain. Paper presented at the Computational Sciences and Optimization (CSO), 0 Fourth International Joint Conference on. Rezapour, S., & Farahani, R. Z. (00). Strateic desin of competin centralized supply chain networks for markets with deterministic demands. Advances in Enineerin Software, 4(5), 80-8.

31 طراحی چند هدفه زنجیره تامین با در نظر گرفتن ریسک اختالل تسهیالت... Sinh, A. R., Mishra, P., Jain, R., & Khurana, M. (0). Desin of lobal supply chain network with operational risks. The International Journal of Advanced Manufacturin Technoloy, 60(-4), -0. Snyder, L. V., & Daskin, M. S. (006). Stochastic p-robust location problems. IIE Transactions, 8(), -85. Speier, C., Whipple, J. M., Closs, D. J., & Voss, M. D. (0). Global supply chain desin considerations: Mitiatin product safety and security risks. Journal of Operations Manaement, (), -6. Torabi, S., & Hassini, E. (008). An interactive possibilistic prorammin approach for multiple objective supply chain master plannin. Fuzzy Sets and Systems, 5(), -4. Tuncel, G., & Alpan, G. (00). Risk assessment and manaement for supply chain networks: A case study. Computers in industry, 6(), Wu, T., Blackhurst, J., & Chidambaram, V. (006). A model for inbound supply risk analysis. Computers in industry, 5(4), Zsidisin, G. A., & Ritchie, B. (008). Supply chain risk: a handbook of assessment, manaement, and performance (Vol. 4): Spriner.